هنگامی که قصد تهیه بلیط هواپیما را داریم دو حالت وجود دارد یکی خرید بلیط سیستمی یا همان پروازهای برنامه ریزی شده توسط ایرلاین ها ( scheduled flights ) که بیشتر مخصوص مسیرهای دورتر مثل کانادا و اروپا ست و دیگری خرید بلیط پروازهای چارتر ( charter flights ) یا همان پرواز چارتر که مختص مقاصدی نزدیکتر مثل استانبول و آنتالیا می باشد.اما واقعا هر کدام از این بلیط ها به چه صورت اند ؟ آیا باهم متفاوتند ؟مزایا و معایبشان نسبت به یکدیگر چگونه است ؟برای پاسخ به این سوالات مطرح شده به بررسی ماهیت هرکدام از انواع این بلیط ها می پردازیم ؛
(1) پروازهای سیستمی یا برنامه ای :
همانگونه که از اسم این پروازها مشخص است پروازهای برنامه ریزی شده توسط ایرلاین ها ازجمله ماهان ،ایران ایر ،زاگرس و...می باشند که برای مدت طولانی برنامه ریزی شده اند و امکان خرید بلیط را برای مسافران در فواصل زمانی بلند مدت فراهم نموده اند مثلا برای سفر به انگلیس یا کانادا همچنین کشورهای مناطق شینگن در اروپا که نیاز به برنامه ریزی بلند مدت دارند و پروسه اخذ ویزای آن زمان بر است فقط با پروازهای سیستمی می توان اقدام نمود.اگرچه امکان دارد تغییراتی در برنامه های این پرواز اعمال شود ولی تا حد زیادی این برنامه ها ثابت است. بلیط این پروازها توسط خود ایرلاین و یا توسط نمایندگی ایرلاین ها که در واقع آژانس های مسافرتی دارنده مجوز بند الف هستند ،به فروش می رسد به علاوه پروازهای سیستمی می توانند به مقاصد مختلف دنیا از جمله دبی، قطر ،عمان ،آمریکا ،استرالیا ، ژاپن و بسیاری دیگر از کشورهای قاره آسیا ، آفریقا ، اروپا و... باشد.
مزایای پروازهای سیستمی :
(1) امکان خرید بلیط هواپیما برای فواصل بلند مدت.
(2) امکان کنسل کردن بلیط هواپیما یا جریمه.
(3) امکان خرید بلیط هواپیما برای خردسال (2 تا 12 سال) به صورت نیم بها در پرواز های سیستمی.
(4) امکان استفاده از تخفیف های مربوط به اقشار خاص مثل ایثارگران.
(5) تنوع بسیار زیاد مسیرهای پروازی.
معایب پروازهای سیستمی یا برنامه ای :
( 1 ) مهمترین مسئله ای که مسافران را ازخرید بلیط هواپیما به صورت سیستمی منصرف کرده و به سمت خرید بلیط های چارتر ترغیب می کند مسئله قیمت بلیط هواپیماست ،در واقع نرخ بلیط هواپیما در پرواز های سیستمی براساس مصوبه سازمان هواپیمایی کشوری تعیین شده و معمولا در بیشتر اوقات اختلاف زیادی با قیمت بلیط هواپیما پروازهای چارتر دارد.
( 2 ) محدودیت بلیط های سیستمی یا برنامه ای به این صورت است که این از فاصله زمانی زیاد تا زمان پرواز با توجه به سیاست های ایرلاین ها برای حجم معینی از مسافران برنامه ریزی می شوند ،این در حالی است که در زمان های پیک سفر نظیر تابستان ،تعطیلات نوروز و سایر مناسبت ها پرواز های سیستمی پاسخگوی تقاضای بازار نمی باشد ،حتی در زمان های عادی نیز در تاریخ های نزدیک پرواز معمولا پیدا کردن بلیط سیستمی مشکل است چون بلیط پروازهای سیستمی گاها از چند ماه پیش از پرواز شروع شده است و به علت استقبال ارگانها و سازمان ها که برنامه های زمانبدی مشخصی دارند و همچنین نیاز به تغییرات کنسل کردن بلیط هواپیما چندین باره را دارند.امکان خرید بلیط حتی چند روز مانده به پرواز نیز امکان ندارد به همین دلیل در چنین مواقعی پرواز های چارتر راه حل این مشکل هستند.
(2) پروازهای چارتر :
چارتر درلغت به معنای اجاره یا دربست نمودن است ،در بحث گردشگری و سفر چارتر اصطلاحا به اجاره قرار گرفتن کامل یک هواپیما ( full charter ) یا تعدادی صندلی هواپیما ( seat charter ) یا هتل یا کشتی و یا هر وسیله و مکانی توسط یک شرکت و موسسه خدمات گردشگری استفاده می شود ،گفته می شود.دراین بحث که پروازهای چارترمورد نظرهستند ،یک شرکت گردشگری معتبر با توجه به مجوزهای لازم می تواند در خواست چارتر هواپیما در مسیر خاصی را به ایرلاین ها ارائه داده و ایرلاین ها با توجه به صلاحدید و اخذ ضمانت های لازم از شرکت درخواست دهنده این اجازه را صادر نماید و پرواز چارتر را برقرار سازد به عنوان مثال ایرلاین ماهان از معدود شرکت های هواپیمایی است که در مسیر تهران به دبی و دبی به تهران دارای پرواز چارتر می باشد. باتوجه به اینکه چارتر کننده موظف می شود کلیه هزینه ها و همچنین فرآیند فروش بلیط را خود طبق مبلغ توافقی با ایرلاین تضمین نماید طبق قوانین به ایرلاین ها اجازه داده شده که با توجه به نیاز بازار پروازهای برنامه ای چارتر برقرار نمایند. با توجه به موارد مذکور در پروازهای چارتر طرف حساب شرکت چارتر کننده می باشد و ایرلاین ها در واقع تنها مجری پرواز هستند و مسائل مربوط به فروش ،تغییرات و کنسل کردن بلیط هواپیما به عهده شرکت چارتر کننده تضمین کرده است مبلغ توافقی با ایرلاین را تامین نماید لذا در خصوص بلیط های چارتر محدویت های نسبی به بلیط های پرواز سیستمی نیز مقررات کنسلی ،تغییر نام ،تغییرتاریخ وجود دارد که در ادامه با تفکیک معایب و مزایای بلیط چارتر بیشتر در این خصوص بحث خواهیم نمود.
مزایای بلیط پرواز چارتر :
( 1 ) بهترین و بزرگترین مزیت بلیط پروازهای چارتر قیمت آن است ، مثلا برای سفر به باکو که پروسه اخذ ویزای آن زمان بر نیست و امکان اخذ ویزای فرودگاهی هم در این مسیر وجود دارد یا مسیرهای پر تردد بدون ویزا ازجمله تفلیس ،آنتالیا و استانبول شما اگر در انتخاب تاریخ سفرخود انعطاف به خرج دهید می توانید خیلی ارزان تر از تصور با هواپیما سفر کنید گاهی ارزان تر از اتوبوس یا قطار!!!
( 2 ) مزیت بلیط پروازهای چارتر تنها در قیمت ارزان تر بلیط هواپیما نیست ،در اکثر مواقعی که ظرفیت پروازهای سیستمی پر شده است می توان از پروازهای چارتر بلیط تهیه کرد ،البته در چنین مواقعی بلیط های چارتر چندان ارزان نیستند ولی به هر حال کار مسافران راه میفتد و نیازشان تامین می شود ،به عنوان مثال تورهای مالزی و هند برای تعطیلات نوروز یا تورهای تایلند و چین برای تعطیلات تابستان با پروازهای چارتری بسته می شوند.
معایب بلیط پرواز چارتر :
( 1 ) جریمه کنسلی بلیط با توجه با نظر شرکت چارتر کننده صورت می گیرد و دربیشتر موارد بلیط صادر شده غیر قابل کنسل است حتی در صورت عدم استفاده از بلیط هیچ گونه وجهی استرداد نخواهد شد ،پس بهتر است زمانی از بلیط چارتر استفاده کنید که قصد تغییرآن را به هیچ وجه ندارید.
( 2 ) بلیط پروازهای چارتر غیرقابل انتقال به غیر و غیر قابل تغییر تاریخ است.
( 3 ) نرخ بلیط خردسال (2 تا 12 سال ) همانند قیمت بلیط بزرگسال محاسبه می شود.البته نرخ بلیط نوزاد کوچکتر از 2 سال (بدون صندلی) همانند بلیط های سیستمی در حدود 10 درصد قیمت بلیط بزرگسال محاسبه می شود.
( 4 ) محدودیت تنوع مسیرهای پروازی ؛مسیرهای پرواز چارتر اغلب در مسیرهای پر تردد وجود دارند مانند تهران به مشهد یا مشهد به تهران وهمچنین تهران به کیش و کیش به تهران شما نمی توانید درهرمسیری بلیط چارتر تهیه کنید ولی در سال های اخیر تعداد مسیرهای چارتر به شدت افزایش پیدا کرده است.
لازم به ذکر است که تفاوت پرواز چارتر با پرواز سیستمی تنها در روش فروش بلیط هواپیما و متولی آن است ،هیچگونه تفاوتی در نوع هواپیما ،خدمات ،کادر پروازی و دیگر موارد بین پروازهای سیستمی و چارتر وجود ندارد و شما با خرید بلیط هواپیما چارتر از همان خدماتی بهره می گیرید که در پروازهای برنامه ای از آن بهره مند می شوید.